Có một bộ lạc sống dưới hang sâu. Họ cậy nhờ lửa. Lửa để nấu nướng và lửa để soi sáng. Họ không hề biết đến ánh sáng mặt trời ở phía trên mặt đất. Đối với họ lửa như là mặt trời.
Một ngày kia một trong những người của bộ lạc leo lên mặt đất. Anh ta bàng hoàng nhận ra một cuộc sống khác hẳn cuộc sống tăm tối dưới hang. Và phát hiện kỳ diệu của anh ta là về mặt trời. Ánh sáng của mặt trời mới là thứ mang lại sự sống. Không phải ảnh lửa bập bùng dưới hang sâu.
Lòng tràn đầy phấn khích vui mừng khôn xiết anh ta trở xuống hang và kể về những điều kỳ diệu anh ta thấy. Thật bất ngờ cả bộ lạc nổi giận khi anh ta nói rằng cuộc sống trên mặt đất tuyệt đẹp và tràn ngập ánh sáng. Ánh sáng mặt trời mới là ánh sáng đích thực.
Những người quen trong tăm tối có quan niệm riêng của họ. Nhận thức của họ bị tổn thương bởi câu chuyện sự thật về ánh sáng. Họ giải toả sự tổn thương này bằng cách giết chết anh chàng kể về sự thật trên.
Câu chuyện trên nói về một quy luật quan trọng trong triết học: ý niệm con người quyết định đến sự thật. Đây cũng là thuyết của Plato – nhà triết học Hy Lạp cổ. Theo ông ý niệm con người mới là sự thật. Thế giới đích thực đầy rẫy những ý niệm, là cơ sở để con người nhận thức thế giới bên ngoài. Ý niệm của những người sống dưới hang sâu cho rằng ánh sáng là do lửa mang lại. Không phải mặt trời. Đối với họ, đây là sự thật vĩnh cửu. Họ không chấp nhận điều ngược lại.
Kẻ lạc loài của bộ lạc bóng đêm có hai lựa chọn: mô tả mặt trời là những ngọn lửa hoặc mô tả mặt trời đúng là mặt trời. Lựa chọn đầu tiên rất hợp tai đám đông. Họ muốn nghe điều quen thuộc họ nghĩ là sự thật. Lựa chọn thứ hai như ta đã thấy. Nó ngược nhĩ với đám đông dù đó là sự thật. Ngay lập tức đám đông lên đồng và giết chết kẻ dám nói ngược điều họ nghĩ.
Số phận dành cho những người tiên phong muốn thay đổi nhận thức: bị nhận thức cũ đè bẹp hoặc được ghi nhận như những vị anh hùng kiến tạo nhận thức mới.
Tất cả là một sự lựa chọn.
Lựa chọn đúng với hiện thực khách quan chưa chắc mang lại kết quả tốt nhất. Như Plato đã chỉ ra, ý niệm quyết định hiện thực. Lựa chọn xuôi theo ý niệm của số đông thường là lựa chọn an toàn. Và lựa chọn này thậm chí được tung hô ngay cả khi nó sai với hiện thực. Nhưng hỡi ôi, đám đông có sức mạnh huỷ diệt và sự tung hô có sức cám dỗ rất ghê gớm. Dường như đám đông mới là hiện thực khách quan chi phối ngược lại ý niệm chủ quan của mỗi cá thể.
Những nhà chính trị gia lão luyện
Những người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội thời nay.
Những nhân vật trong giới mảketing.
Họ sẽ đi theo ý niệm của đám đông cho dù biết rằng ý niệm này có vấn đề? Hay họ dũng cảm bơi ngược dòng để khai sáng đám đông? Sự lựa chọn này thành công hay thất bại phụ thuộc rất lớn vào “chất lượng” của đám đông.
Kẻ ngây thơ như anh chàng trong bộ lạc kể trên sẽ chết.
Kẻ khôn ngoan dù có tài hùng biện nếu có chủ đích hành động tương tự có lẽ rồi sẽ chết.
Ánh sáng do lửa mang lại. Có lẽ chỉ có kẻ thực tế chiều theo ý niệm sẽ sống?
Nếu vậy thì đến bao giờ bộ lạc u tối kia mới hiểu rằng mặt trời mới mang lại ánh sáng và có một thế giới tươi đẹp hơn cuộc sống tối tăm trong hang?
Câu chuyện triết học này có thể tìm thấy rất nhiều điểm tương đồng trong cuộc sống hiện tại. Trong các câu chuyện chính trị xã hội, trong các câu chuyện thương hiệu và trong các câu chuyện viết content. Tất cả đều do sự lựa chọn. Lựa chọn mang đậm tính chủ quan phụ thuộc vào lợi ích và mục tiêu của mỗi người. Và kết quả nhiều lúc lại phụ thuộc vào ý niệm có sẵn của người khác.
Đức Sơn
Chủ tịch học viện thương hiệu Plato
